Muzyka jako reprezentacja przestrzeni filmowej
Jak wspomniałem wcześniej, omawiane w poprzednich rozdziałach funkcje były oparte o - obecną we wczesnych początkach funkcjonowania muzyki w filmie - metodę synchronizmu. Poruszana w tym rozdziale funkcja, oparta jest o metodą asynchronizmu - kontrapunku dla warstwy wizualnej filmu. Tzn. Reprezentowanie przestrzeni za pomocą muzyki - jest pierwszą wymienioną przez nas funkcją, której nie da wyrazić się w sposób synchroniczny - mianowice nieda się wyrazić przestrzeni niezawartej w kadrze za pomocą ilustracji, lub jest to stosowane niezmiernie rzadko, ze względu na uzależnienie warstwy muzyki od warstwy wizualnej ilustracyjności.
Przedstawiony kontrapunkt muzyczny, znacznie rozszerza rolę muzyki pozwalając przede wszystkim na słyszenie tego, czego nie widzimy w danej chwili na ekranie, bez konieczności ukazywania źródła. (s153) Pozwala to za pomocą muzyki (we współczesnej kinematografi, z racji rozwoju technologii - zwykle za pomocą dźwięku) samodzielnie reprezentować przestrzeń poza kadrem, "ciąg dalszy" jednocześnie stając się czynnikiem dramaturgicznym filmu. (s.154)Aby zrozumieć sedno działania kontrapunktu w omawianej funkcji przedstawię cytat Zofii Lissy na ten temat, popierając go przykładami - "Świadomie zastosowana nieokreśloność źródła danego dźwięku czy odgłosu wywołuje swoiste efekty. Wyjaśnienie elementu słuchowego może być dane z góry, ale także ex post. W tym ostatnim przypadku dany kadr wywołuje u widza niepokój, zainteresowanie, napięcie oczekiwania: np. "Jeździec znikąd" najpierw ukazuje konnego jeźdźca na prerii i nieokreślony stukot, a dopiero potem pojawia się obraz chłopa rąbiącego ogromny pień drewna. A więc tutaj element słuchowy antycypuje swoje wizualne wyjaśnienie."
Dobrym przykładem tej funkcji muzyki jest scena filmu "Kawalkada", w której mimo iż ukazane jest wnętrze pokoju, z zewnątrze dobiega muzyka ceremonii pogrzebowej, na podstawiej której, w połączeniu z faktami wynikającymi z fabuły widz wie iż zmarła postać królowej Wiktorii. Podobnym przykładem jest scena polskiego filmu "Ostatni etap", w której widzimy bohatera siedzącego u fryzjera a muzyka - marsz wojenny w połączeniu ze stukotem butów - informuje nas o marszu oddziałów wojskowych, jednocześnie lokalizując ich położenie kiedy stopniowo ucicha. Istotnym przykładem jest również funkcja muzyki w filmie "Niebieski Motyl", w którem kolejne nasilenia i ściszania muzyki, świadczą o zamykaniu się i otwieraniu kolejnych drzwi. Pełni więc w pewien sposób rolę kondensacji czasu - przyśpiesza fabułę w wyniku pozbawienia konieczności ukazania motywu zamykania drzwi. W tego typu scenach muzyka organicznie ingeruje się z fabułą filmu, uzupełnia go. (s.157)
Ukazane przykłady pokazują na zastosowanie omawianej funkcji w kadrze, mającej w nim źródło jednocześnie mającej wpływ na percypowanie akcji przez widza. Nie ciężko znaleźć jednak przykład, w którym jest jednak nieco inaczej. Takim może być film A.Hitchcocka "Okno na Podwórze" , w którym unieruchomiony w swoim pokoju bohater przyglądając się i słuchając zdarzeń dziejących się w sąsiedniej kamienicy, domniemywa się morderstwa. Dla widza każdy z widzianych przez niego sąsiadów, związany jest osobnym motywem muzycznym słyszanym kiedy bohater kieruje na niego wzrok.(s.159)
Innym zastosowaniem funkcji reprezentacji przestrzeni, jest powszechnie znany motyw, w którym muzyka stanowi dla ekranowego bohatera jakieś odległe miejsce, tak jak ma to miejsce w filmie "Historia jednego myśliwca" w której bohaterowie uwięzieni na wyspie słyszą w radiu włoską piosenkę, reprezentującą świat od którego są odizolowani.(s.160). Tego typu przykładów funkcji reprezentacji muzycznej, możnaby podawać niemal w nieskończonść, jednak uważam iż niejest to konieczne ponieważ kluczem jest tutaj zrozumienie działań owej funkcji - działań, które w zależności od inwencji reżysera mogą być przeróżne.Tak więc metoda asynchroniczna dźwięku, co widać w przypadku reperezetacji przestrzeni - pozwala rozszerzyć funkcję muzyki do niezliczonej ilości sposobów - w zależności od jej dynamiki, typu może być zapowiedzią zdarzeń, ukazywać psychikę, emocję, życie wewnętrzne bohaterów, może być również sama w sobie sednem dramaturgicznym wątku - czego ogromną liczbę przykładów możemy znaleźć jak widać zarówno w przypadku starszych jak i całkowicie współczesnych filmów.